1/ Những yếu tố ảnh hưởng đến quá trình phát triển chiều cao của trẻ:
- Đầu tiên, môi trường sống của trẻ có thể chưa phù hợp cho việc phát triển chiều cao bao gồm việc trẻ thiếu vận động, thời gian ngủ mỗi ngày không đủ, ít tiếp xúc với ánh nắng.
- Thiếu hụt dinh dưỡng trong chế độ ăn hàng ngày cũng là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất khiến trẻ chậm phát triển chiều cao, thông thường là thiếu canxi, vitamin D, protein, thiếu sắt, kẽm...Thậm chí, trẻ có thể đã bị thiếu hụt dinh dưỡng từ giai đoạn bào thai dẫn đến việc phát triển chiều cao không như mong đợi.
- Một nguyên nhân nữa là do di truyền, yếu tố di truyền có thể quyết định 23-50% chiều cao tương lai của trẻ và chúng ta biết đây là yếu tố không thể can thiệp được.
- Nguyên nhân cuối cùng là bệnh lý. Khi trẻ mắc các bệnh lý như suy thận mạn, suy giáp, thiếu hormone tăng trưởng, hội chứng Turner/ Down…thì việc phát triển chiều cao của trẻ cũng bị ảnh hưởng. Nếu trẻ bị chậm phát triển chiều cao mà đã loại trừ được nguyên nhân là do môi trường sống hay thiếu hụt dinh dưỡng thì nên cho trẻ xét nghiệm tầm soát nguyên nhân bệnh lý, một số bệnh có thể điều trị được và trẻ sẽ có thể cải thiện sự phát triển chiều cao.
2/ Làm sao để giúp trẻ phát triển chiều cao tối ưu?
• Trừ yếu tố di truyền không can thiệp được và nguyên nhân bệnh lí cần được điều trị đặc hiệu, bố mẹ chỉ có thể giúp con cải thiện chiều cao bằng cách can thiệp vào 2 yếu tố: môi trường sống và dinh dưỡng.
• Về môi trường sống, cần cho con vận động đủ, ngủ đủ và tiếp xúc với ánh nắng đủ. Bố mẹ cần dành thời gian để hướng dẫn con, cùng con tham gia các môn thể thao để kích thích hệ cơ, xương phát triển tốt. Với trẻ dưới 5 tuổi, khuyến khích trẻ vận động ít nhất 3 giờ/ ngày với mọi mức độ hoạt động. Với trẻ trên 5 tuổi, mỗi ngày nên có những vận động mức độ trung bình như chạy, nhảy, múa, đạp xe, đi bộ… ít nhất là 1 giờ. Những môn thể thao giúp tăng cường cơ bắp và kéo dài xương như bóng rổ, bóng chuyền, bơi sải… nên được tập luyện ít nhất 3 ngày/ tuần.
• Ngoài ra cũng cần chú ý đến giấc ngủ. Ngủ đủ giấc, đúng giờ và thoải mái sẽ giúp cải thiện chiều cao cho trẻ. Trẻ cần ngủ đủ giấc, trẻ 1-5 tuổi cần ngủ trung bình khoảng 12 giờ/ ngày (bao gồm cả ngủ trưa) và trẻ trên 5 tuổi cần ngủ trung bình khoảng 10 giờ/ngày. Trẻ có được giấc ngủ sâu lúc 22 - 23 giờ sẽ giúp hormone GH tiết ra nhiều nhất, muốn như vậy trẻ phải đi ngủ sớm trước đó lúc khoảng 21 giờ. Để trẻ ngủ thoải mái, trẻ trên 1 tuổi nên được cắt dần các cữ bú đêm để ngủ được thẳng giấc, trước giờ ngủ 1 giờ không nên cho trẻ dùng các thiết bị điện tử như tivi, điện thoại, không ép trẻ lớn học bài quá khuya.
• Về mặt dinh dưỡng, ngay từ giai đoạn bào thai, mẹ đã cần phải chú ý bổ sung dinh dưỡng hợp lý, để tạo nền tảng cho con phát triển khỏe mạnh. Sau khi trẻ sinh ra, trẻ cũng cần một chế độ dinh dưỡng đa dạng thực phẩm, cân đối và đầy đủ nhóm chất với rau xanh, thịt cá, trứng...để bổ sung đầy đủ các chất dinh dưỡng, đặc biệt là những nhóm chất quan trọng như canxi, vitamin D, sắt, kẽm, protein... Hạn chế cho con uống nước ngọt có gas, và không nên ăn quá nhiều đạm. Ăn nhiều đạm sẽ khiến tỉ lệ phospho trong khẩu phần ăn cao làm giảm hấp thu canxi,hạn chế sự phát triển chiều cao.
Mến chúc trẻ vui khỏe mỗi ngày để phát triển trọn tiềm năng!
Hiệu đính Bác sĩ: BS.CK1 Vương Ngọc Thiên Thanh – Bộ môn Nhi Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch – Khoa Huyết học Bệnh viện Nhi Đồng 1